Khu dân cư Bắc Saltivka, nằm ở rìa phía bắc thành phố Kharkov, những ngày này đã im tiếng súng. Thế nhưng, bóng ma chiến sự vẫn ám ảnh tâm trí người dân nơi đây, khắp mọi ngõ ngách ở khu vực từng có khoảng 300.000 người sinh sống.

Khác với vùng ngoại ô các thành phố lớn xa biên giới như Kiev, Kharkov vẫn chưa khắc phục hết tổn thất từ những tháng ngày giao tranh. Những tòa nhà sơn trắng, cháy đen vì bom đạn, đứng sừng sững nhưng vô hồn. Chiến hào vẫn cắt ngang các tuyến đường, xuất hiện ở sân chơi dành cho trẻ em và sân đá bóng địa phương.

Dù nhiều người dân Kharkov theo Chính thống giáo Đông phương và đón Giáng sinh vào ngày 7/1, chính phủ Ukraine năm nay yêu cầu các địa phương tổ chức Giáng sinh cho người dân theo lịch của phương Tây, tức vào ngày 25/12.

Chính quyền thành phố ban đầu bối rối về kế hoạch tổ chức đêm Giáng sinh, đặc biệt khi sắc lệnh tắt đèn vào ban đêm được áp dụng từ những ngày đầu chiến sự vẫn còn hiệu lực.

Thị trưởng Kharkov Ihor Terekhov từng có lúc cân nhắc hủy toàn bộ chương trình mừng lễ, song cuối cùng ông nói mình không cam tâm lấy đi niềm vui thân thuộc hàng năm của trẻ em.

"Cuộc chiến này vốn đã cướp đi quá nhiều thứ của lũ trẻ", ông nói.

Chính quyền thành phố Kharkov cuối cùng quyết định tổ chức đón mừng Giáng sinh với quy mô hạn chế và mọi hoạt động phải diễn ra dưới lòng đất. Hôm 19/12, Thị trưởng Terekhov đã cho khai trương cây Giáng sinh ở nhà ga tàu điện ngầm thành phố, gần như ngay dưới điểm đặt cây hàng năm ở Quảng trường Tự do.

"Hiển nhiên chúng tôi không thể đặt cây trên mặt đất. Quảng trường từng là mục tiêu pháo kích. Đối phương đã có mọi tọa độ cần thiết", ông lý giải.

Kharkov nằm cách biên giới Ukraine - Nga khoảng 35 km. Đợt phản công thần tốc của quân đội Ukraine vào tháng 9 đã đẩy pháo binh Nga lùi sâu, giúp thành phố thoát khỏi tầm pháo kích, song người dân ở đây vẫn chưa thể quay về nhịp sống thời bình đúng nghĩa.

Áo chống đạn dành cho trẻ em sơ tán vẫn là mặt hàng phổ biến nơi đây. Trước khi chiến sự bùng phát, thành phố Kharkov, thủ phủ tỉnh cùng tên, có dân số khoảng hai triệu người. Khoảng một nửa số này đã sơ tán, trong đó có phần lớn cư dân vùng Bắc Saltivka.

Ở khu dân cư Saltivka 3, nơi chịu thiệt hại nghiêm trọng trong chiến sự, những người bám trụ lại vẫn cố gắng xoay sở qua ngày, dù thiếu những dịch vụ cơ bản nhất. Họ sưởi ấm bằng lò củi, thông khí bằng cách đục lỗ trên những tấm ván gỗ gia cố cửa sổ.

Chính quyền trung ương tại Kiev đã cho thiết lập một khu lều nhân đạo trong vùng, nơi hỗ trợ những ai rơi vào tình cảnh "đường cùng" vì chiến sự.

Khi Nga pháo kích làm mất điện và nước ở khu Saltivka 3 vào ngày 16/12, người dân đã đổ về chật kín khu lều. Họ tới đây để sưởi ấm và có chút đồ ăn nóng để vượt qua cái lạnh.

"Tôi cảm nhận rõ nỗi đau tinh thần ở những người dân Saltivka, trong đó có cả trẻ em", cha xứ Valera chia sẻ. Ông cho rằng nỗi lo về mùa đông giá lạnh đang ngày càng trĩu nặng trong tâm trí người dân, vốn đã mệt mỏi vì cuộc chiến quá nhiều đau thương.

"Đôi mắt bọn trẻ cứ hoang mang dè chừng khắp nơi. Chúng thường giật mình khi có ai đó đóng mạnh cửa", ông kể lại.

Vào giai đoạn cao điểm chiến sự hồi cuối tháng 2 và trong tháng 3, căn hầm dưới nhà thờ của cha xứ Valera có lúc là nơi che chở cho hơn 50 người. Những buổi thánh lễ vẫn diễn ra dưới lòng đất, dù cho trên đầu họ là bom rơi đạn lạc.

Cha xứ Valera cho biết ông đang nghĩ cách giúp những con chiên trong giáo xứ hồi phục tinh thần và Giáng sinh là thời điểm lý tưởng để bắt đầu hành trình chữa lành. Nhà thờ đã đặt mua một số cây và đồ trang trí cho dịp lễ này.

Điểm nhấn trong loạt chương trình đón Giáng sinh ở Kharkov năm nay là vở nhạc kịch "Bà chúa băng", với ba suất diễn mỗi ngày giữa nhà ga ngầm. Đạo diễn Alexei Nastachenko nói vở kịch sẽ không đả động gì đến chiến sự, thay vào đó mượn một câu chuyện cổ tích giả tưởng về người hùng đấu với phù thủy để ca ngợi tình bạn và lòng dũng cảm.

"Kharkov thời chiến được đoàn kết bằng tình yêu thương ở mỗi người dân thành phố dành cho nhau. Khi chiến sự chấm dứt, có lẽ chúng tôi sẽ là những người hạnh phúc nhất thế giới", ông nói.

Alexei Antipovich, người đứng đầu hãng khảo sát dư luận Rating ở Ukraine, nói rằng các cuộc thăm dò cho thấy một nghịch lý thú vị rằng đa số người dân đang cảm thấy vững tin hơn vào tương lai. Cuộc chiến kéo dài gần một năm qua đã khiến đất nước từ tình trạng chia rẽ về chính trị và văn hóa trở thành một khối đoàn kết hơn.

"Những khác biệt về tôn giáo, địa lý, ngôn ngữ hay tuổi tác không chỉ xuống, chúng gần như đã biến mất hoàn toàn", ông cho hay.

Người dân Ukraine cũng lạc quan hơn về tương lai, với tinh thần tự tôn dân tộc và nhận thức về quốc gia cao hơn trước. Khoảng 97% người tham gia khảo sát với Rating tin rằng Ukraine cuối cùng sẽ chiến thắng.

"Chúng tôi mạnh mẽ hơn bản thân mình từng nghĩ", Tatyana Protsenko, cư dân khu vực Bắc Saltivka của Kharkov, chia sẻ. Gia đình cô đang phải sống trong tòa nhà từng 8 lần trúng đạn pháo kích, nhưng Yehor Bezuglov, chồng cô, vẫn thể hiện niềm lạc quan về một tương lai có thể xây dựng lại cuộc sống hòa bình.

Dù vậy, nỗi lo sợ về nguy cơ lực lượng Nga quay trở lại vẫn ám ảnh người dân thành phố. "Tiếng súng rồi sẽ dần quen, nhưng sự yên tĩnh sau đó mới đáng sợ. Chẳng ai biết lúc nào tình hình sẽ tệ hơn", Bezuglov nói.