Hiếm đội bóng phải đối mặt khả năng xuống hạng ở một giải và được xem là ứng viên vô địch hàng đầu cho một giải khác. Nhưng đó đang là vị thế của tuyển Anh trong đợt tập trung tháng 9 này, khi họ cố gắng cứu vãn chiến dịch thất bại tại Nations League 2022-2023 và nhận kỳ vọng lớn trước World Cup 2022.

Nations League tất nhiên kém ý nghĩa hơn nhiều so với ngày hội lớn tại Qatar cuối năm. Nhưng vị trí cuối bảng A3 cho thấy tuyển Anh thể hiện phong độ kém cỏi dai dẳng và khiến Southgate phải đau đầu tìm lời giải.

Đỉnh điểm của thất vọng đến giữa tháng 6, khi Anh thua Hungary 0-4 ngay trên Molineux. Lần đầu "Tam sư" thua với cách biệt ít nhất bốn bàn trên sân nhà kể từ tháng 3/1928, khi họ thua Scotland 1-5. Anh cũng lần đầu thua trắng với cách biệt ít nhất 4 bàn trên sân nhà. Trên khán đài, nhiều CĐV đã hát vang "Ông không biết mình đang làm gì" và "Ông sẽ bị sa thải vào buổi sáng" nhắm vào Southgate.

Thất bại đó đến vào cuối mùa giải dài với nhiều cầu thủ kiệt sức, nhưng vẫn khiến tuyển Anh chịu vô vàn sức ép. Sau khi 28 tuyển thủ hội quân tại St George's Park hồi đầu tuần này chuẩn bị cho hai trận Nations League gặp Italy ngày 23/9 và Đức 26/9, tiền vệ Jack Grealish cho rằng ông thầy Southgate đã chịu phản ứng "rất khắc nghiệt", dù giúp đội tuyển ổn định và tiến bộ trong gần sáu năm cầm quyền.

Dưới trướng Southgate, Anh vào bán kết World Cup 2018 rồi thua Bỉ ở trận tranh hạng Ba, về thứ ba tại Nations League mùa đầu tiên năm 2019. Tại Euro 2021 năm ngoái, họ gây ấn tượng mạnh hơn cả khi vào tới trận chung kết, và chỉ mất chức vô địch vì thua Italy trong loạt luân lưu.

Đứng thứ tư, thứ ba và thứ hai ở ba giải đấu lớn gần nhất. Bước tiếp theo là rõ ràng. Nhưng thực tế cho thấy Southgate còn quá nhiều việc phải làm trong đợt tập trung cuối cùng này, trước khi chốt 26 tuyển thủ sang Qatar dự World Cup 2022 với mục tiêu đoạt danh hiệu đầu tiên sau 56 năm.

Cặp tiền vệ trung tâm

Kalvin Phillips và Declan Rice đã mang lại sự ổn định và chắc chắn ở khu trung tuyến, giúp Anh vào chung kết Euro 2021 tại Wembley. Nhưng bộ đôi này không có khả năng phân phối, điều tiết và kiểm soát trận đấu theo cách của Jorginho hay Marco Verratti bên phía Italy.

Đây là vấn đề của Anh trong nhiều năm qua, khi đụng Frenkie de Jong của Hà Lan ở bán kết Nations League 2019, Luka Modric của Croatia ở bán kết World Cup 2018 và Andrea Pirlo của Italy ở tứ kết Euro 2012. Đối thủ luôn có một bậc thầy chuyền bóng sẵn sàng cho thấy sự bất lực của Anh trong khâu kiểm soát và triển khai bóng khi đá knock-out ở các giải lớn.

Phillips thậm chí có thể lỡ World Cup 2022 nếu phải phẫu thuật chấn thương vai. Jude Bellingham là ứng viên cạnh tranh suất đá chính với màn trình diễn hứa hẹn tại Dortmund, nhưng anh cần tiếp tục thể hiện tốt trước Italy và Đức để thuyết phục Southagate. Đó là yêu cầu lớn với một tiền vệ 19 tuổi mới có sáu lần ra sân cho tuyển Anh, nhưng sự xuất hiện của Bellingham có thể đánh dấu sự thay đổi lớn trong đội tuyển. Jordan Henderson và Eric Dier là những lựa chọn khác.

Sự bảo thủ của Southgate

Thực tế, việc Southgate thận trọng là dễ hiểu, khi Anh không sở hữu những tiền vệ đi bóng và triển khai tốt như Modric hay De Jong. Vì thế, HLV 52 tuổi đề cao tầm quan trọng của sự tập trung và cần cù khi không có bóng. Điều này khiến nhiều người hâm mộ chỉ trích ông bảo thủ quá mức, vì lãng phí nhiều ngôi sao tấn công chất lượng.

Southgate đúng vì bất kỳ đội bóng hàng đầu nào cũng cần sự cân bằng và không thể sử dụng 6 tiền đạo ở các trận. Nhưng Southgate có thể khai thác nhiều hơn những ngôi sao trên hàng công để giải phóng toàn bộ tiềm năng của Anh.

Thật khó để chê trách HLV đưa Anh đến rất gần danh hiệu đầu tiên sau hơn 5 thập kỷ khi chỉ thất bại trên chấm 11m. Nhưng "Tam sư" hiện tại không còn duy trì phong độ cao như tại Euro 2021, và hai trận Nations League sắp tới là cơ hội để Southgate xoay chuyển tình thế. Trong bối cảnh đó, việc triệu tập 12 hậu vệ khiến nhiều người ngạc nhiên.

Nhiều trụ cột sa sút hoặc chấn thương

Harry Maguire không giữ được vị trí chính thức ở Man Utd, nhưng vẫn được Southgate triệu tập. Quyết định này nhận bão chỉ trích từ người hâm mộ, và cầu thủ 29 tuổi cần nhanh chóng đáp lại niềm tin của ông thầy bằng màn trình diễn trước Italy và Đức.

Southgate chưa bao giờ hoàn toàn bị thuyết phục bởi Trent Alexander-Arnold, khi ông còn nhiều lựa chọn ở vị trí hậu vệ phải. Không thể phủ nhận tài năng của Alexander-Arnold, nhưng anh chịu nhiều sức ép từ đầu mùa vì liên tục mắc lỗi phòng ngự trong màu áo Liverpool.

Jordan Pickford đang dẫn trước Aaron Ramsdale trong cuộc đua giành suất bắt chính, nhưng thủ thành Everton vắng mặt trong đợt triệu tập này vì vấn đề ở đùi. Đây được coi là cơ hội để Ramsdale ghi điểm với Southgate, sau những màn trình diễn ấn tượng tại Arsenal.

Grealish là cầu thủ khác chưa giành được trọn niềm tin của Southgate, nhưng anh vẫn được lựa chọn thay vì Jadon Sancho. Hậu vệ trái là vị trí đau đầu khác, khi Luke Shaw đang vật lộn với chấn thương và mất vị trí ở Man Utd, còn Ben Chilwell mới trở lại sau ca phẫu thuật đầu gối cuối năm ngoái.

Sắp xếp hàng công

Harry Kane là cái tên không thể thay thế, và người hâm mộ kỳ vọng tiền đạo của Tottenham sẽ tiếp tục tỏa sáng ở Qatar vào cuối năm. Nhưng vấn đề là Anh chưa ghi bàn từ những tình huống bóng sống trong bốn trận gần nhất, kể từ trận thắng giao hữu Bờ Biển Ngà 3-0 hồi tháng 3.

Anh là đội tuyển ghi nhiều bàn nhất ở vòng loại World Cup 2022 với 39 bàn, nhưng 24 bàn trong số đó đến trong bốn trận đấu với hai đối thủ quá yếu là San Marino và Andorra.

Raheem Sterling là nhân tố quan trọng của Southgate trong 18 tháng qua và gần như chắc suất đá chính bên cạnh Kane. Vị trí còn lại sẽ là sự cạnh tranh giữa Grealish, Phil Foden, Bukayo Saka và Jarrod Bowen, tính trong đợt tập trung này. Southgate cũng đau đầu khi lựa chọn "kép phụ" cho Kane, với Ivan Toney của Brentford có lần đầu được triệu tập. Tuy nhiên, tiền đạo Roma Tammy Abraham vẫn là cái tên sáng giá hơn.

Đội hình nào là hiệu quả nhất?

Thời gian qua, Southgate ưu tiên hàng thủ ba người, dù là sơ đồ 3-4-3 hay 3-5-2, trong nhiều trận đấu lớn để tạo nền tảng vững chắc. Ông sẽ chuyển sang sơ đồ bốn hậu vệ khi Anh gặp những đối thủ "nhẹ ký" hơn.

Dù vậy, Southgate đã dùng sơ đồ bốn hậu vệ khi làm khách trước Đức hồi tháng 6. Quyết định này cho thấy Southgate sẵn sàng chấp nhận rủi ro, nhưng Anh phòng ngự chắc chắn để thu về kết quả 1-1.

"Tính linh hoạt là rất hữu ích nhưng quan trọng là Southgate xác định được hệ thống tốt nhất cho tuyển Anh, và hai trận gặp Italy và Đức sắp tới là cơ hội cuối cùng để ông thử nghiệm trước khi dự World Cup 2022", ESPN bình luận.